Yerba mate kojarzona jest najczęściej z właściwościami pobudzającymi. Na tym się jednak nie kończy! Zawartość przeciwutleniaczy, witamin i minerałów może korzystnie wpływać na zdrowie na wielu płaszczyznach. Poznaj właściwości yerba mate, sposób przygotowania, picia oraz przeciwskazania.
Czym jest yerba mate?
Tradycja picia naparu yerba mate wywodzi się z Ameryki Południowej. Ze względu na silne właściwości pobudzające napój ten zdobywa coraz więcej zwolenników. Yerba to susz roślinny ostokrzewu paragwajskiego (Ilex paraguariensis). Występuje w wielu smakach oraz typach – od suszu zawierającego wyłącznie liście po mieszankę liści i gałązki rośliny.
Właściwości yerba mate
Napar z yerba mate bogaty jest w wiele substancji, w tym: kofeinę, polifenole, saponiny, witaminy minerały, flawonoidy. Zawartość poszczególnych składników jest zmienna – zależy od gatunku yerby, warunków uprawy oraz dalszego przetwarzania.
Badania wykazują, że yerba posiada działanie ochronne wątroby, stymuluje działanie ośrodkowego układu nerwowego, wpływa na układ sercowo-naczyniowy, a nawet może pomagać w leczeniu nadwagi i otyłości.((Yerba Mate Tea (Ilex paraguariensis): a comprehensive review on chemistry, health implications, and technological considerations.))
1. Pobudzenie
Yerba jest szeroko znana ze swoich właściwości pobudzających. Przykładowo 3 gramy torebkowej wersji „jerby” marki Guayki parzonej przez 5-10 minut dostarcza 85 mg kofeiny (zwanej również jako mateina).((Yerba Mate Tea – caffeineinformer.com))
Pijąc zgodnie z tradycyjnym rytuałem do naczynia wsypuje się znacznie więcej suszu (nawet do połowy naczynka), zalewając go kilkukrotnie. Mocniejsze wersje mogą dostarczyć potężnej dawki energii. Dla porównania mała czarna dostarcza około 64-272 mg kofeiny.((Cofee – caffeineinformer.com))
W kofeinę bogate są rośliny porastające tereny zacienione – zawierają nawet 2 razy więcej kofeiny niż rośliny rosnące w miejscach dobrze nasłonecznionych. Te zaś o ile są uboższe w kofeinę, zawierają więcej polifenoli. Moc naparu jest zależna również od czasu parzenia oraz oczywiście ilości użytego suszu.
2. Przeciwutleniacze i składniki odżywcze
Yerba mate posiada wiele składników aktywnych, w tym:((Yerba Mate – an overview.))
- polifenole – przeciwutleniacze odpowiadające za zmniejszenie stresu oksydacyjnego oraz ryzyka wielu chorób,
- ksantyny – substancje działające pobudzająco (kofeina, teobromina)
- flawonoidy – związki odpowiedzialne za usuwanie toksyn z organizmu o działaniu przeciwzapalnym oraz przeciwutleniającym,
- saponinym – substancje o działaniu przeciwzapalnym, zawarte również w żeń-szeniu,
- aminokwasy – materiał budulcowy białka,
- minerały – wapń, chrom, mangan, żelazo, selen, potas, magnez, fosfor, cynk,
- witaminy – A, C, E, B1, B1, B5, niacyna.
Jedno z badań, sugeruje, że yerba mate wykazuje silniejsze działanie przeciwutleniające niż zielona herbata – która, jest szeroko znana z właściwości antyoksydacyjnych.((Polyphenolic compounds, antioxidant capacity, and quinone reductase activity of an aqueous extract of Ardisia compressa in comparison to mate (Ilex paraguariensis) and green (Camellia sinensis) teas.))((Phenolic antioxidants identified by ESI-MS from Yerba maté (Ilex paraguariensis) and green tea (Camelia sinensis) extracts.))
3. Odchudzanie
Właściwości kofeiny w poprawie wyników sportowych są znane od dawna. Dotąd badania skupiały się głównie na kawie, która jest najbardziej znana z zawartości tej pobudzającej substancji.
W jednym z badań poddano próbie ekstrakt z yerby podawany w formie kapsułek. Ochotników podzielono na 2 grupy: otrzymującą ekstrakt oraz grupę otrzymującą kapsułki placebo. Badanie wykazało, że grupa przyjmująca kapsułki z yerba mate na 60 minut przez umiarkowaną aktywnością fizyczną zwiększyła metabolizm tkanki tłuszczowej o 24%.((Yerba Maté (Illex Paraguariensis) ingestion augments fat oxidation and energy expenditure during exercise at various submaximal intensitie.))
Eksperyment ten dowodzi, że yerba może mieć wpływ na spalenie tkanki tłuszczowej. Pozyskiwania energii z tłuszczu, oszczędza zapasy węglowodanów, co może pomagać osiągać lepsze wyniki w aktywności o wysokiej intensywności.
Kolejne badanie wpływu yerba mate na wagę i skład ciała wykonano z udziałem 30 osób z otyłością. Połowa z nich przyjmowana yerba mate w kapsułkach (3x dziennie po 3 gramy), druga połowa kapsułki placebo. Wyniki badania:((Anti-obesity effects of Yerba Mate (Ilex Paraguariensis): a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial.))
| Yerba Mate | Placebo | |||
| 6 tygodni | 12 tygodni | 6 tygodni | 12 tygodni | |
| Waga | – 1kg | – 1,3kg | + 0,8kg | + 1,8 kg |
| Obwód bioder | – 0,9cm | – 1,6 cm | + 1,0 cm | + 1,8 cm |
| Obwód talii | + 0,1 cm | + 0,6 cm | + 0,8 cm | + 1,2 cm |
Powyższe badanie jest kolejnym potwierdzeniem korzystnego działania yerby podczas odchudzania. Co więcej wyniki wskazują na właściwości yerby w eliminowania otyłości brzusznej.
Należy podkreślić, że w badaniu nie uwzględniono dodatkowej aktywności fizycznej w formie treningu siłowego bądź cardio. Skuteczność zapewne była by większa w połączeniu z dietą odchudzającą oraz treningiem.
4. Przeciw bakteriom i infekcjom
Yerba mate przypisuje się właściwości antybakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze. Badacze donoszą, że ekstrakt z ostokrzewu paragwajskiego może hamować rozwój bakterii E. coli oraz zapobiega rozwoju komórek grzybiczych Malassezia furfur.((Aqueous extracts of yerba mate (Ilex paraguariensis) as a natural antimicrobial against Escherichia coli O157:H7 in a microbiological medium and pH 6.0 apple juice.))((Antifungal activity of the aqueous extract of Ilex paraguariensis against Malassezia furfur.))
Przeprowadzone dotąd badania, wykonywano na wyizolowanych komórkach, przez co nie można w 100% potwierdzić podobnego działania u ludzi.
5. Redukuje poziom cholesterolu
Wysoki poziom cholesterolu (szczególnie cholesterolu LDL) wpływa na osłabienie kondycji serca. W jednym z badań wykazano, że u osób spożywających 3 razy dziennie napar z yerba mate przez 40 dni poziom „złego” cholesterolu LDL spadał o 8,1-8,6%.((Consumption of yerba mate ( Ilex paraguariensis ) improves serum lipid parameters in healthy dyslipidemic subjects and provides an additional LDL-cholesterol reduction in individuals on statin therapy.))
Smak i rodzaje yerba mate
Yerba mate jest napojem, który pokochasz lub skrzywisz się po pierwszym łyku. Doświadczenia z yerbą można porównać do kawy, kubańskiego cygara czy alkoholu. Pierwsza degustacja nie zawsze nas przekonuje, jednak wraz z kolejnymi dostrzegamy bogate nuty smakowe.
Naturalna mate jest dość gorzka – bardziej niż czarną bądź zielona herbata. Początkujący powinni pić napar, krótko parzony – i najlepiej w nieco niższej temperaturze. Na początek przygody z yerbą można zaopatrzyć się w smakowe wersje – cytrynową, pomarańczową, miętową, z dodatkiem żeń-szenia czy guarany. Opcjonalnie można dodać nieco miodu, soku z cytryny bądź soku owocowego.
Yerba mate a kawa
Yerba mate i kawę łączy między innymi działanie pobudzające. Kofeina zawarta w obu produktach działa nieco inaczej – działanie tej substancji jest zależne od pochodzenia, inaczej działa kofeina zawarta w kawie, inaczej w yerbie, zielonej czy czarnej herbacie.
Osoby, które porzuciły kawę dla yerby zauważają, dłuższe działanie pobudzające. Zastrzyk energii dostarczany przez mate jest nieco subtelniejszy. Odczuwalny jest nieco łagodniej, jednak przez dłuższy czas.
Jedna „porcja” yerby (czyli jedno zalanie) dostarcza mniej kofeiny niż kawa. Należy jednak zauważyć, że yerbę można zalewać kilkukrotnie – w każdym kolejnym zalaniu zawartość kofeiny będzie niższa, jednak nadal będzie występować.
Zarówno kawa jak i yerba mate zawierają opisane wcześniej przeciwutleniacze, które posiadają właściwości prozdrowotne. Wybór pomiędzy tymi dwoma napojami najlepiej po prostu przetestować na własnej skórze.
Akcesoria do yerby
Yerba mate piję się z naczynka zwanego tykwą lub matero – w zależności od materiału z którego zostało wykonane. W zasadzie to yerby się nie pije, a siorbie przez bombillę, czyli metalową słomkę z filtrem oddzielającym napar od suszu.
Jak przygotować i pić yerba mate
- Naczynko napełniamy yerba mate (na początku nasyp niewielką ilość – 2-3 łyżeczki).
- Przechyl naczynko tak, aby susz przesypał się na jeden z boków, następnie włóż bombillę.
- Zalej yerbę wodą o temperaturze 60-85 stopni Celsjusza – temperatura wody wpływa na intensywność naparu.
- Odczekaj 3-5 minut, a następnie zacznij siorbać napar.
- Yerbę możesz zalewać kilkukrotnie, aż utraci ona swój smak.
W przypadku mocno pylastych rodzajów yerby warto je przed zalaniem odpylić. Przechylając naczynko z suszem, lekko wydmuchuj pył. Dobrej jakości yerbą bez pyłu jest Mate Green, która zaoszczędzi nam czasu i sprzątania wydmuchanego pyłu.
Yerba może być przygotowywana również na zimno – w postaci tak zwanego terere. W tej wersji susz zalewamy zimną wodą, opcjonalnie dodając do niej kostek lodu. Zostawiamy susz na 5-10 minut po czym możemy zacząć siorbać.
Terere świetnie sprawdza się w gorące dni, podczas których chcemy ugasić pragnienie czymś orzeźwiającym. Do tego celu polecamy yerby owocowe oraz ziołowe – przykładowo z dodatkiem mięty. Jeśli nie masz pod ręką smakowego suszy możesz równie dobrze zalać ją lemoniadą, dodać skórki z cytryny bądź soku owocowego. Yerba może być spożywana na wiele sposób z różnymi dodatkami. Warto eksperymentować i odnaleźć swoje ulubione smaki.
Skutki uboczne i przeciwskazania
Yerba mate podobnie jak kawa zawiera spore ilości kofeiny. Jej nadmiar może być szkodliwy, bez względu na to czy pochodzi z kawy czy z yerba mate. Decydując się na yerbę należy więc bezwględnie ograniczyć lub odstawić kawę – i odwrotnie jeśli zdecydujemy się na picie kawy.
Badania wskazują że regularnie spożywanie yerby może być związane ze zwiększonym ryzykiem nowotworu górnych dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego. Wiąże się to z zawartością wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Szkodliwe działanie zauważa się przy spożywaniu suszu parzonego w wysokiej temperaturze. Badacze podkreślają jednak, że ostateczne określenie szkodliwości wymaga dalszych badań. [11]
Przeciwskazania:
- kobiet w ciąży i karmiące piersią – zaleca się unikanie lub ograniczenie napojów kofeinowych,
- osoby stosujące leki wchodzące w interakcje z kofeiną np. przeciwdepresyjne, chorobę Parkinsona,
Podsumowanie
Yerba mate może być spożywana na gorąco lub na zimno. Wiele rodzajów suszu – od tradycyjnych nut po owocowe – sprawia, że nawet początkujący powinny znaleźć coś dla siebie.
Yerba posiada wiele substancji, które korzystnie wpływają na nasz organizm. Warto jednak pamiętać o zawartości kofeiny – w wysokich dawkach może być szkodliwa, podobnie jak ta zawarta w kawie.