Nie jest tajemnicą, że jednym z najpopularniejszych i – w powszechnym mniemaniu – skutecznych „leków na zmęczenie” i na odchudzanie jest kawa. Mechanizm jej wchłaniania działa bardzo prozaicznie: pijemy ją rano i – ewentualnie – w południe, by wieczorem móc w miarę normalnie wypocząć. Mało kto jednak wie, że istnieje również inna substancja pobudzająca, którą jest guarana. Tak, skojarzenia z Ameryką Południową są tu w pełni uzasadnione. Niestety guarana nie jest „lepszą odmianą kawy”, choć jest od niej skuteczniejsza. Podobnie jak kawa, również i ona może wywołać pewne działania niepożądane. Dlatego przed stosowaniem, warto dowiedzieć się czegoś więcej na temat działania i ewentualnych przeciwwskazań dotyczących spożycia guarany.
Czym jest guarana?
Trafiająca do polskich domów guarana w proszku, zaczyna swą niezwykłą drogę w południowoamerykańskich lasach deszczowych. To właśnie tam jest ona „dostępna” w postaci charakterystycznych pnącz, które zresztą są – od strony medycznej – niezwykle popularne wśród tamtejszej ludności. Nas, Europejczyków, interesują przede wszystkim nasiona tej rośliny. To właśnie one zawierają najwięcej kofeiny, której – warto to ponownie podkreślić – jest zdecydowanie więcej, niż w zwykłej kawie.
Guarana to roślina, która zawiera mnóstwo kofeiny. Dla przykładu, jej ziarna zawierają do 6% tej substancji.((Guarana: revisiting a highly caffeinated plant from the Amazon.)) Z kolei kawa zawiera jej do 1.15%, aczkolwiek wartość ta zależy od bardzo wielu czynników.((Comparative study of caffeine content in beans and leaves of Coffea arabica using UV/Vis spectrophotometer.))
Nasiona guarany są zresztą popularne nie tylko w Polsce (Europie), ale też w Ameryce Łacińskiej. To właśnie tam – od wieków – spożywa się mieszaninę czystej wody i sproszkowanych nasion guarany. Mieszanka ta, zwana z łaciny „aqua branca”, stymuluje organizm do pracy, pobudza siły witalne i działa przeciwbólowo. Ponadto dzięki swoim niezwykłym właściwościom, niejako „oszukuje ona” układ pokarmowy, zmniejszając odczucie głodu i pragnienia. Nic więc dziwnego, że przez wielu jest ona wykorzystywana również jako specyfik na skuteczne odchudzanie.
Działanie guarany – o co w tym wszystkim chodzi?
To nie przypadek, że jedni traktują guaranę jako środek pobudzający, a inni – jako odchudzający. W zasadzie te dwa przykłady działania guarany na organizm człowieka, są względem siebie w pełni komplementarne. Mechanizm działania guarany (a w związku z tym kofeiny) jest dość prosty. U osoby stosującej kofeinę, organizm:
- zwiększa metabolizm na poziomie komórkowym,
- podwyższa ciepłotę ciała, gdyż kofeina jest substancją termogeniczną,
- podwyższa ciśnienie krwi, udrażniając naczynia krwionośne,
- zwiększa dostępne pokłady energii.
Wszystkie te zjawiska mają bezpośredni związek z redukcją masy ciała. Nic więc dziwnego, że guarana jest przez wielu ludzi traktowana jako środek przyspieszający spalanie tkanki tłuszczowej. Według jednego z wielu przeprowadzonych badań wykazało, że spożycie 100 mg dawkę kofeiny zwiększyło wydatek energetyczny o 8-11% na 12 godzin od spożycia. Efekt ten przełożył się na zużycie dodatkowych 150 kcal u osób szczupłych, natomiast u osób otyłych o 79 kcal.((Normal caffeine consumption: influence on thermogenesis and daily energy expenditure in lean and postobese human volunteers.))
Oczywiście na tym możliwości oddziaływania guarany na organizm człowieka się nie kończą. Wręcz przeciwnie – zawarta w niej kofeina (zwłaszcza w dużych ilościach) oddziałuje bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy. Przejawia się to nie tylko stanem wewnętrznego pobudzenia, ale też szybszą pracą serca, rozszerzeniem naczyń krwionośnych i wzrostem ciśnienia krwi.
Spożywanie kofeiny (niezależnie od źródeł) zawsze przynosi te same efekty. Warto jednak pamiętać, że guarana nie oddziałuje tak negatywnie na żołądek co kawa. Dlatego poleca się ją wszystkim tym osobom, które ze względów zdrowotnych nie mogą spożywać popularnego, czarnego naparu.
Zastosowanie guarany – co warto o niej wiedzieć?
Najczęściej roślinę tą stosuje się w formie sproszkowanej. Guarana mielona pobudza w stanach zmęczenia, poprawia nastrój i dodaje energii. Poza tym zwiększa ona zdolność do kreatywnego myślenia, niejako „przy okazji” poprawiając koncentrację. Spożywanie guarany (a w zasadzie zawartej w niej kofeiny) wpływa na wzrost wydzielania adrenaliny, dopaminy i – naturalnie – serotoniny, zwanej często hormonem szczęścia.
Stosowanie guarany poleca się zwłaszcza tym osobom, które:
- pracują lub uczą się w trakcie nocy, przy czym w takich przypadkach należy ją stosować co jakiś czas,
- wykonują intensywną pracę umysłową (zwłaszcza w porze nocnej),
- muszą zachować spokój i jasność umysłu przez dłuższy czas,
- okresowo potrzebują dużej dawki energii,
- cierpią na obniżone libido i mają problem z podnieceniem seksualnym (np. z erekcją).
Guarana a seks
Ze względu na swoje właściwości pobudzające, guarana mielona polecana jest zwłaszcza tym osobom, które ciepią na tzw. „problemy łóżkowe”. Badania dowiodły, że mężczyźni spożywający dziennie od 85 do 170 mg kofeiny (równowartość maksymalnie 2 filiżanek kawy), znacznie rzadziej zapadają na schorzenia związane z brakiem erekcji. Zależność ta dotyczy również i tych mężczyzn, u których problemy seksualne związane są z nadmiernym przemęczeniem. Osoby te – dzięki stosowaniu kofeiny – mogą cieszyć się znacznie lepszą kondycją seksualną i to mimo odczucia ciągłego zmęczenia. Dzienne spożycie większej dawki kofeiny (powyżej 2 filiżanek) skutkuje niewielkim spadkiem zdolności seksualnych.
Głównym czynnikiem „hamulcowym”, negatywnie wpływającym na intensywność erekcji (pomimo stosowania guarany/kofeiny), jest oczywiście cukrzyca. Badania dowiodły, że nawet stosowanie odpowiedniej, dziennej dawki kofeiny i tak zbytnio nie wpływa na intensywność erekcji u mężczyzn z cukrzycą. Stąd też wniosek, że suplementacja kofeiną ma sens tylko w przypadku tych osób, które nie cierpią na tą chorobę.
Guarana w walce ze stanami zapalnymi
Niewiele osób wie, że guarana, to również popularny środek antybakteryjny i grzybobójczy. Niektórzy naukowcy sądzą nawet, że wyciąg z tej rośliny może również działać antyoksydacyjnie, skutecznie opóźniając procesy starzenia. Udowodniono również, że przyjmowanie guarany, może wpłynąć na wzrost odporności.
Nalewka z guarany
Dobrym przykładem preparatu wykorzystującego potencjał guarany i zawartej w niej kofeiny, jest nalewka z guarany. Do jej przyrządzenia będziemy potrzebować:
- 50 g zmielonych nasion guarany,
- 3/4 litra wody,
- pół litra spirytusu.
Sposób przyrządzania takiego wywaru jest bardzo prosty.
- W tym celu niezbędna będzie guarana w proszku, aczkolwiek możemy również skorzystać z naturalnych ziaren, które następnie mielimy do postaci sproszkowanej. Następnie proszek ten gotujemy w wodzie przez około 5 – 8 minut, pamiętając jednocześnie, by proces gotowania miał miejsce pod przykryciem.
- Gdy proszek zostanie odpowiednio rozgotowany, powstałą w ten sposób mieszaninę należy dokładnie przefiltrować przez bibułę filtracyjną, po czym do oczyszczonego płynu należy wlać spirytus.
- Na koniec całość ponownie należy przefiltrować i rozlać do butelek.
- Każdego dnia należy spożywać maksymalnie 40 kropel preparatu (bezpośrednio do wody lub do cukru) trzy razy dziennie. Stosowanie nalewki pomoże w walce z ciągłym zmęczeniem, sennością, a także usprawni pracę układu odpornościowego i pomoże oczyścić organizm z toksyn.
Skutki uboczne stosowania guarany
Choć guarana działa korzystnie na organizm człowieka, to przyjmowana w nadmiernych ilościach, może wywołać szereg skutków ubocznych((Guarana: Uses, Side Effects, Interactions, Dosage, and Warning.)), takich jak:
- przyspieszona praca serca,
- nadmierne pobudzenie w sferze psychoaktywnej,
- nerwowość, agresję,
- uczucie niepokoju itd.
W najcięższych przypadkach, ciągłe (i nadmierne) stosowanie guarany i zawartej w niej kofeiny, może doprowadzić do przewlekłej nerwicy, schorzeń sercowo – naczyniowych, zmiany barwy skóry, zębów i białek oczu, a także drgawek. Przyjmowanie zbyt dużej dawki kofeiny może też doprowadzić do czasowych zaparć i związanych z nimi bólów w dolnej partii brzucha. W zdecydowanej większości przypadków, zjawiska te ustępują do 24 godzin od przyjęcia kofeiny. Jeśli trwają one dłużej, koniecznie należy wybrać się do lekarza.
Przeciwwskazania dotyczące stosowania guarany
Pomimo, iż guarana zdecydowanie korzystnie działa na organizm człowieka, niektóre grupy osób powinny powstrzymać się od jej spożywania. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów cierpiących na:
- przewlekłe choroby układu krążenia,
- nadczynność tarczycy, chorobę Basedowa,
- schorzenia jelit (zwłaszcza o etymologii zapalnej),
- schorzenia układu pokarmowego,
- nerwicę,
- cukrzycę (u tych osób stosowanie kofeiny przynosi ograniczone efekty).
Stosując suplementy diety z guaraną, należy mieć na uwadze fakt, że większość z nich jest bogata w czynne substancje pomocnicze, które mogą działać na organizm człowieka w sposób nieprzewidywalny.
Kofeiny (guarany) nie powinno się suplementować w trakcie ciąży i karmienia piersią. Istnieje bowiem ryzyko, że substancja ta może wpłynąć na zdrowie dziecka nienarodzonego, bądź też odłożyć się w mleku matki. Zaleca się, by dzieci i młodzież przyjmowały kofeiną wyłącznie w ograniczonym stopniu, gdyż może ona wpłynąć na proces wzrostu i rozwoju młodego organizmu.
W jakiej formie spożywać guaranę?
Guaranę można spożywać w kilku różnych odmianach. Oto najciekawsze z nich:
- naturalne nasiona – są dosyć drogie, aczkolwiek po własnoręcznym sproszkowaniu, dostarczają najwięcej kofeiny,
- guarana w proszku – jest najbardziej opłacalną inwestycją, gdyż kosztuje znacznie mniej niż oryginalne nasiona i jednocześnie posiada w pełni optymalny skład,
- suplementy diety – gotowe kapsułki i tabletki, to najwygodniejsza forma dostarczenia kofeiny do organizmu; można ją stosować zarówno w połączeniu z innymi substancjami aktywnymi, jak i w formie samodzielnego preparatu.
Należy przy tym pamiętać, że niezależnie od formy przyjmowania guarany, należy odstawić kawę, colę i inne składniki codziennej diety, które są bogate w tą substancję. W przeciwnym razie można łatwo doprowadzić do jej przedawkowania. Górna (bezpieczna) granica przyjmowanej dobowo kofeiny, to mniej więcej 70 – 80 mg.
Podsumowanie
Guarana, to kolejny egzotyczny suplement diety, który szturmem wdarł się na polski rynek. Ze względu na dużą zawartość kofeiny, produkt ten powinien być jednak stosowany ostrożnie. W przeciwnym razie może on wywołać szereg skutków ubocznych. Co prawda chwilowe zwiększenie dawki (do 100 mg) nie wywoła żadnych negatywnych zjawisk, ale w dłuższej perspektywie, może doprowadzić do wielu powikłań i uzależnienie.