Nazwa żeń-szeń kojarzy się nam przede wszystkim ze sprawnością seksualną i życiową witalnością. Skojarzenie to nie jest bezpodstawne, gdyż – całkiem słusznie – ta dalekowschodnia (i nie tylko) roślina, uważana jest za źródło niezbędnych dla życia i zdrowia makro i mikroelementów. Należy jednak pamiętać, że rola tej rośliny w medycynie naturalnej, jest znacznie szersza. Niniejszy artykuł spróbuje się z nią zmierzyć – skupimy się w nim na działaniu tej rośliny, jej rodzajach, właściwościach, działaniu, a nawet… przeciwwskazaniach dotyczących jej stosowania.
Żeń-szeń – co to jest?
Pod tą dość tajemniczą, a zarazem bardzo dobrze znaną wszystkim nazwą, kryje się bylina z rodziny araliowatych, której łodygi wyróżniają się zdrewniałą strukturą. Roślina ta była stosowana na Dalekim Wschodzie już od co najmniej 4 tysięcy lat. W Europie znamy ją od niedawna, bo mniej więcej od 400 – 500 lat.
W medycynie naturalnej wykorzystuje się przede wszystkim korzeń tej rośliny. Przyjęło się – zresztą całkiem słusznie – że zawiera on mnóstwo korzystnych dla zdrowia związków chemicznych. Choć w żeń-szeniu wykryto aż około 200 różnych substancji aktywnych, to największą rolę wśród nich odgrywają ginsenozydy, które odpowiedzialne są za zaopatrywanie krwi w tlen. Mówiąc prościej – stosowanie produktów, których skład oparty jest na tej bylinie, skutecznie zwiększa dotlenienie narządów wewnętrznych.
Rodzaje i odmiany żeń-szenia
Choć roślinę tą kojarzy się głównie z Dalekim Wschodem, to istnieją również i takie jej odmiany, które rosną w wielu innych częściach świata. I choć w zdecydowanej większości ich właściwości są podobne, to jednak zwykle stosuje się je do ściśle określonych zastosowań.
- Chiński – to najbardziej popularna „wersja” żeń-szenia. Ze względu na jego szerokie zastosowanie, nazywa się go „wszechlekiem”. Występuje on najczęściej w górskich okolicach Azji wschodniej. To on najczęściej wchodzi w skład zdecydowanej większości suplementów diety. Odmiana chińska jest znana głównie ze względu na jej stymulujące substancje aktywne, gdyż wspierają one potencję i indywidualne zdolności seksualne.
- Koreański – czyli inaczej żeń-szeń czerwony, jest stosowana głównie jako środek pobudzający i wspomagający organizm. Już sama nazwa tej rośliny, wskazuje na jej pochodzenie. Owszem, podobnie jak jej znacznie bardziej znana odmiana, również i ona porasta południowo – wschodnią Azję, ale – w przeciwieństwie do niej – rośnie na obszarze półwyspu koreańskiego.
- Amerykański – to bylina, która porasta wschodnią i centralną część Stanów Zjednoczonych i Kanady. Jest ona polecana przede wszystkim sportowcom, ale i tym osobom, którym zależy na skutecznym pobudzeniu organizmu przed męczącym dniem. Co ciekawe, odmianę amerykańską stosuje się często w różnego rodzaju kosmetykach. Odgrywa ona w nich rolę przeciwutleniacza, którego zadaniem jest opóźnienie procesów starzenia się skóry.
- Syberyjski – to roślina, która jest zalecana przede wszystkim osobom na co dzień uprawiającym sport. Doskonale wpływa ona na procesy odpowiedzialne za regenerację organizmu, ale też skutecznie wzmacnia odporność. Żeń-szeń syberyjski jest również pomocny w zwiększaniu przepustowości naczyń krwionośnych.
- Indyjski – to roślina, która działa antydepresyjnie i uspokajająco. Jej zaletą jest wsparcie procesów odpowiedzialnych za poprawę pamięci. Bylina ta jest też bardzo skuteczna w minimalizowaniu skutków stresu.
Właściwości i zastosowanie żeń-szenia
W związku z tak dużą obecnością substancji aktywnych w korzeniu żeń-szenia, trzeba mieć na względzie, że może być on wykorzystywany w procesie leczenia wielu różnych chorób. Niestety, swoista złożoność jego składu sprawia, że jego stosowanie, często prowadzi do wystąpienia różnych skutków ubocznych. O nich jednak opowiemy później. Teraz skupimy się na zastosowaniu tej byliny w leczeniu najbardziej wymagających schorzeń.
1. Układ krwionośny i cukrzyca
Roślina ta korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu krwionośnego. Obniża poziom cholesterolu we krwi i jednocześnie przyspiesza pracę serca. Dzięki temu jej stosowanie, skutecznie zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy i innych, powiązanych z nią schorzeń. 1 To jednak nie wszystko!
W jednym z badań wykazano, że stosowanie żeń-szeniu 2:
- zmniejszyło poziom cukru o 11%,
- obniżyło poziom insuliny na czczo o 38%,
- zwiększyło wrażliwość na insulinę o 33%.
Żeń-szeń odgrywa też ogromną rolę w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia zakrzepów! Poza tym obniża on poziom cukru we krwi, co ma istotne znaczenie w kontekście łagodzenia przebiegu i skutków cukrzycy. W związku z tym, że niektóre substancje aktywne wchodzące w skład jego korzenia, mogą bezpośrednio oddziaływać na nadnercza, sugeruje się, że mogą one mieć wpływ na intensywność wydzielania insuliny..
2. Sprawność seksualna
Wielu badaczy jednoznacznie podkreśla, że to właśnie żeń-szeń wykazuje największą skuteczność w pobudzaniu męskiego i żeńskiego libido.3
Ginsenozydy – o których pisaliśmy na początku artykułu – wspierają procesy odpowiedzialne za uwalnianie tlenku azotu do krwi, dzięki któremu intensyfikuje się proces rozkurczu naczyń krwionośnych. U mężczyzn, to właśnie ten proces jest odpowiedzialny za wzwód. Niektóre badania dowiodły, że zmiany te występują nawet u 60 procent mężczyzn, którzy dotknięci są tego typu problemami.4
Według specjalistów, przy problemach ze wzwodem najskuteczniejsze jest żeń-szeń chiński i koreański (czyli czerwony).
3. Chroniczne zmęczenie i osłabienie
Stosowanie wyciągów z korzenia żeń-szenia, polecane jest również tym osobom, które na co dzień czują się przemęczone i osłabione.5 Można go również stosować u pacjentów narzekających na zmęczenie chorobami przewlekłymi i przechodzących rekonwalescencję po zabiegach chirurgicznych.
Regularne stosowanie żeń-szenia nie tylko „dodaje energii”, ale też skutecznie zwiększa potencjał intelektualny, zwiększając jednocześnie odporność na stres.6 Poza tym roślina ta jest nazywana naturalnym przeciwutleniaczem, gdyż skutecznie spowalnia procesy starzenia. Jej stosowanie jest zalecane zwłaszcza w przypadku wystąpienia objawów andropauzy i menopauzy.
4. Wpływa na układ odpornościowy
Wpływ żeń-szenia na odporność badano na wielu różnych dolegliwościach. Jedno z badań donosi, że przyjmowanie odmiany czerwonego żeń-szenia wpłynęło pozytywnie na poprawę markerów układu odpornościowego pacjentów z zaawansowanym rakiem żołądka (podczas chemioterapii, po leczeniu operacyjnym) w porównaniu z placebo.7
Do podobnych wniosków doszli także, badacze obserwujący wpływ żeń-szenia na stan zdrowia pacjentów chorych na raka żołądka. Owe badania nie sugerują oczywiście, że żeń-szeń jest cudownym lekiem na nowotwory. Może być on jednak dodatkowym elementem leczenia, który zwiększy szanse na pokonanie choroby lub dłuższe życie.
5. Pamięć i koncentracja
Roślinę tą bardzo często stosuje się w celu poprawy pamięci (zwłaszcza u osób starszych).8 Poza tym korzystnie wpływa ona na zdolność skupienia i koncentracji. Warto ją wprowadzić do diety osób, które cierpią na zaburzenia zapamiętywania. Żeń-szeń wpływa też bardzo korzystnie na funkcjonowanie centralnego układu nerwowego, poprawę refleksu i zdolność do szybkiego kojarzenia faktów.
Przeciwwskazania dotyczące stosowania żeń-szenia
Medycyna wciąż podkreśla, że żeń-szeń jest jedną z najciekawszych roślin leczniczych. Niestety wykazuje ona pewne działania niepożądane. Zgodnie z tym:
- – lekarzem powinny się konsultować przede wszystkim te osoby, które cierpią na schorzenia serca i układu krwionośnego. Ze względu na fakt, że roślina ta może znacznie podnieść ciśnienie, nie zaleca się jej stosowania u osób, które cierpią na nadciśnienie.
- Zioła nie powinny stosować osoby, które cierpią na hemofilię lub też na inne odmiany zaburzeń krzepnięcia krwi. Wykazuje ono silne właściwości przeciwzakrzepowe, dlatego spożycie wyciągu z jego korzenia, mogłoby jeszcze bardziej utrudnić proces gojenia się ran.
- Bylina ta – ze względu na swoje właściwości pobudzające – nie powinna być stosowana tuż przed snem. W przeciwnym razie, może ona wywołać długotrwałą bezsenność. Poza tym obniża ona poziom cukru, przez co może doprowadzić do hipoglikemii.
- Żeń-szenia nie należy łączyć z kofeiną lub suplementami zawierającymi guaranę. Nagły wzrost intensywności pracy serca, może wywołać arytmię i nadmierną aktywność układu krwionośnego.
- Rośliny nie należy stosować w przypadku wystąpienia schorzeń zapalnych, które objawiają się podwyższoną temperaturą ciała. Nie wolno go też łączyć z warfaryną, która jest jednym z najczęściej stosowanych leków przeciw zakrzepicy żył głębokich.
Żeń-szeń nie powinien być stosowany u kobiet w ciąży i u karmiących piersią. Na chwilę obecną nie ma rzetelnych badań, które jednoznacznie określałyby sposób oddziaływania substancji aktywnych preparatu, na stan dziecka w łonie matki lub karmionego w naturalny sposób.
Dawkowanie i stosowanie
Dietetycy uzależniają prawidłowe działanie żeń-szenia na organizm człowieka, od dawki, jaką spożywa się w ciągu dnia. Ważne też, by jego stosowanie odbywało się regularnie, ale przez ściśle określony czas.
Jaka zatem powinna być dzienna, optymalna dawka spożywanego żeń-szenia? Według aktualnych zaleceń dietetycznych, jej wartość powinna oscylować pomiędzy 0.5 – 2.0 g. Co ważne, „kurację” tą należy zaprzestać już po około 2 miesiącach stosowania. Warto też zwrócić uwagę na częstotliwość tejże „kuracji”. W przypadku osób młodych, które nie cierpią na schorzenia przewlekłe, można ją stosować najwyżej dwa razy do roku i to najlepiej wiosną i jesienią.
U niektórych osób, stosowanie żeń-szenia w zwykłych, tzw. bezpiecznych dawkach, może wywołać szereg powikłań. Należą do nich między innymi efekty estrogenne (po menopauzie), wymioty, niestrawność i bezsenność. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek z powyższych objawów, należy jak najprędzej odstawić spożywane preparaty i skonsultować się z lekarzem.
Skutki uboczne
Stosowanie zbyt dużych dawek lub przez zbyt długi czas może prowadzić do wystąpienia skutków ubocznych w tym do tzw. zespołu żeńszeniowego. Może być on bardzo dokuczliwy, gdyż objawia się:
- biegunką i ogólnym rozstrojem układu pokarmowego,
- zmianami skórnymi, przypominającymi reakcję alergiczną,
- sennością, bólami głowy i wynikającą z nich apatią,
- ogólnym złym samopoczuciem,
- nadciśnieniem, zawrotami głowy.
Gdzie kupić żeń-szeń i na co zwrócić uwagę przy zakupie?
Skuteczne stosowanie żeń-szenia, jest uzależnione również i od produktu, który zakupimy. Osoby korzystające z wyciągów, powinny zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii:
Gdzie kupić
Produkt należy kupować tylko w określonych punktach. Zakup w mało znanym sklepie internetowym, niesie ze sobą ogromne ryzyko nabycia fałszywki, której stosowanie może doprowadzić do wielu różnych powikłań. Żeń-szeń można też nabyć w sklepach z naturalną żywnością lub w aptekach. Ze względu na cenę, lepiej wybrać drugi wariant.
Nazewnictwo
Choć zabrzmi to absurdalnie, to nie każdy żeń-szeń, jest prawdziwym żeń-szeniem. Dlaczego? Istotną rolę odgrywa tu łacińska nazwa wyrobu, która powinna znajdować się na opakowaniu. Oryginalne, sprawdzone produkty, zawierają w swojej nazwie hasło „Panax”, które opisuje rodzinę tych bylin.
Cena
Ile kosztuje żeń-szeń? Wszystko zależy od formy, w jakiej go nabędziemy. Za 100 gramów sproszkowanego korzenia, trzeba będzie zapłacić około 80 – 100 złotych. Znacznie więcej będą kosztować suplementy zawierające ów składnik. Ich cena waha się w okolicach 100 – 200 złotych za jedno opakowanie, które najczęściej wystarcza na 15 – 30 dni. Z kolei kapsułki z wyciągiem żeń-szenia, kosztują około 15 złotych za opakowanie. Ceny produktów w sklepach z ekologiczną żywnością, są mniej więcej o 20 procent wyższe, od tych podanych wyżej.
Żeń-szeń a suplementacja
Szczególną uwagę należy zwrócić na suplementy diety zawierające żeń-szeń, gdyż bardzo często łączą się one z wieloma innymi substancjami pobudzającymi (np. kofeiną). Takie połączenie – choć w małych ilościach – może być niebezpieczne dla ludzkiego zdrowia. Dlatego, przed zastosowaniem suplementów z żeń-szeniem, należy skonsultować się z lekarzem i (w razie potrzeby) wykonać stosowne badania.
Podsumowanie
Celem niniejszego artykułu nie było „odbrązowienie” słynnej, azjatyckiej byliny, lecz spojrzenie na nią z nieco bardziej krytycznej strony. Zwłaszcza, że jest to suplement bardzo często stosowany bez konsultacji z lekarzem. Tymczasem bezkrytyczne stosowanie preparatów opartych na tej roślinie, może się źle odbić na naszym zdrowiu, a nawet życiu.
Źródła:- The effect of ginseng (the genus panax) on glycemic control: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled clinical trial.[↩]
- Korean red ginseng (Panax ginseng) improves glucose and insulin regulation in well-controlled, type 2 diabetes: results of a randomized, double-blind, placebo-controlled study of efficacy and safety.[↩]
- Nutrients and botanicals for erectile dysfunction: examining the evidence.[↩]
- Clinical efficacy of Korean red ginseng for erectile dysfunction.[↩]
- Efficacy of Ginseng Supplements on Fatigue and Physical Performance: a Meta-analysis.[↩]
- Antifatigue effects of Panax ginseng C.A. Meyer: a randomised, double-blind, placebo-controlled trial.[↩]
- Prospective Study for Korean Red Ginseng Extract as an Immune Modulator Following a Curative Gastric Resection in Patients with Advanced Gastric Cancer.[↩]
- Ginseng for cognition.[↩]