Sok z brzozy – właściwości i stosowanie

Mało jest w naszej polskiej, rodzimej tradycji substancji leczniczych, które wywarły tak wielki wpływ na medycynę, co sok z brzozy. Dawniej pozyskiwano ją głównie na wsiach, gdzie zresztą była stosowana jako m.in. popularny lek przeciwnowotworowy. Dziś nie odgrywa ona już aż tak dużej roli, ale wciąż można ją spotkać w środkach pielęgnacyjnych, niektórych lekach i w suplementach diety. W artykule przeanalizujemy jej właściwości, zastosowanie i – niestety – związane z nią przeciwwskazania. Weźmiemy również pod uwagę to, jak wielki wpływ miała ona i nadal ma na tzw. „naukową” medycynę.

Sok z brzozy – czym tak naprawdę jest?

Sok z brzozy jest przez wielu uważany za tzw. „eliksir życia”. Jest w tym sporo prawdy, gdyż substancja ta – nieodłącznie kojarzona z pięknymi, białymi drzewami – jest wykorzystywana w leczeniu wielu schorzeń.

Jakość pozyskanego soku, zależy w głównej mierze od wiedzy i umiejętności osoby, która się tym zajmuje. Sok z brzozy należy pozyskiwać w ściśle określony sposób i w odpowiednim czasie (o tym później). Kupując go, trzeba zwrócić szczególną uwagę na jego skład.

Zakup produktu z „trefnego” źródła, może nie tylko nie przynieść określonych efektów zdrowotnych, lecz – przeciwnie – może wywołać szereg skutków ubocznych. Dla przykładu, woda brzozowa jest bardzo często dosładzana dużą ilością cukru, którego obecność w produkcie nie ma nic wspólnego ze zdrowym i bezpiecznym odżywianiem.

Właściwości soku brzozowego – w czym może on pomóc?

Sok brzozowy pomaga w wielu schorzeniach. Oczywiście nie można nim zastąpić leków, lecz z powodzeniem można go stosować pomocniczo, w razie wystąpienia następujących problemów zdrowotnych:

1. Reumatyzm i rwa kulszowa

Udowodniono, że stosowanie soku korzystnie wpływa na łagodzenie bólów reumatycznych i dyskomfortu związanego z uszkodzeniem nerwu kulszowego (tzw. rwa kulszowa).¹

W tym celu, można zarówno spożywać sok, jak i stosować specjalną maść, która oparta jest na wyciągu z brzozy. Maść tą należy wcierać w bolące miejsca, dzięki czemu efekt jej stosowania będzie jeszcze skuteczniejszy..

2. Kamienie nerkowe

Woda brzozowa wpływa na zwiększenie wydzielania moczu w nerkach, dzięki czemu łatwiej można się pozbyć kamieni nerkowych, osadzających się w nerkach zanieczyszczeń, a nawet toksyn.¹

Stosowanie wody brzozowej znacznie przyspiesza wydalanie moczu i optymalizuje przebieg filtracji w kłębuszkach nerkowych. Tym samym, zmniejsza ona ryzyko powstawania kamieni, które są jednym z głównych objawów źle funkcjonujących nerek.

3. Odporność

Badania dowiodły, że sok z brzozy bardzo korzystnie wpływa na wzmocnienie odporności. Jego regularne stosowanie przez 2 – 3 tygodnie, znacznie zwiększa zdolność układu immunologicznego do zwalczania wirusów i bakterii.

Badacze donoszą, że witamina C zawarta w wodzie brzozowej zapobiega oraz leczy infekcje układu oddechowego oraz ogólnoustrojowego.²

Nic więc dziwnego, że nowoczesna medycyna zaleca stosowanie tegoż soku w walce z częstymi (zwłaszcza u dzieci i osób starszych) infekcjami wirusowymi.

4. Walka z nowotworami

Wiele poradników dotyczących naturalnej, zdrowej żywności, podkreśla przede wszystkim tą (niezwykłą) właściwość wody brzozowej. Jest ona znana już od dawna na obszarach wiejskich, gdzie wierzono, że można nią zatrzymać postęp raka płuc. Z tego samego powodu, podawano ją głównie palaczom, którzy w szczególny sposób są narażeni na to schorzenie.

Właściwości antynowotworowe soku z brzozy przypisuje się głównie polifenolom w nim zawartym. Substancje ta odpowiadają m.in. za zmniejszenie stresu oksydacyjnego oraz zwalczanie wolnych rodników obecnych w organizmie.³

5. Grypa

W związku z właściwościami przeciwwirusowymi wody brzozowej, jest ona często stosowana w walce z grypą. Oczywiście jej podanie nie spowoduje natychmiastowego wyleczenia, ale ograniczy wpływ powikłań i innych, niepożądanych skutków ubocznych (bóle mięśni, stawów, wysoka temperatura itd.).²

6. Wrzody

Wodę brzozową powszechnie wykorzystuje się również w leczeniu wrzodów żołądka lub jego nieżytu. Osoby cierpiące na te schorzenia, powinny spożywać wyłącznie świeży sok z brzozy, gdyż zawiera on najwięcej substancji odżywczych. Sok ten można również stosować w przypadku wystąpienia innych schorzeń układu pokarmowego, w tym chorób jelit.⁴

7. Anemia

Spożywanie soku z brzozy, jest szczególnie polecane tym osobom, które cierpią na anemię i wynikający z niej deficyt mikroelementów i innych substancji odżywczych. Jedna szklanka soku zawiera mnóstwo witamin i innych, ważnych dla zdrowia składników, takich jak m.in.:

• aminokwasy,
• witaminy z grupy B,
• kwas askorbinowy (witamina C),
• sole mineralne,
• potas,
• magnez,
• fosfor,
• wapń,
• żelazo,
• miedź.

8. Choroby kardiologiczne i schorzenia serca

Woda brzozowa jest bogatym rezerwuarem przeciwutleniaczy, które mogą wspomóc układ krwionośny w walce z zakrzepicą i chorobami niedokrwiennymi. Tym samym, substancja ta może odegrać istotną rolę w zmniejszaniu ryzyka zapadnięcia na zawał serca i martwicy mięśnia sercowego.

9. Choroby dermatologiczne

Sok z brzozy można również stosować bezpośrednio na skórę. Niektórzy leczą nim trądzik, stany zapalne skóry, a nawet z jego pomocą walczą ze zmianami wywołanymi powstawaniem cellulitu. Warto podkreślić, że wspomaganie leczenia chorób dermatologicznych za pośrednictwem wody brzozowej, powinno być zalecone przez lekarza!

Według jednego z badań woda brzozowa w formie kosmetyku naskórnego intensyfikuje produkcję keratynocytów skóry.⁵ Dobroczynne działanie wody brzozowej może być związane z wcześniej wspomnianą witaminą C, która stymuluje produkcję kolagenu (białka odpowiedzialnego za elastyczną i nawilżoną skórę).

Skład soku brzozowego

Skład soku nie zawsze jest jednorodny. Wartości poszczególnych substancji czynnych są uzależnione od miejsca występowania zbioru, miejsca wykonania odwiertu, miesiąca itd. Im później pobiera się sok, tym jego skład jest bogatszy w składniki odżywcze (kosztem niewielkich zbiorów). Oto substancje, które wchodzą w jego skład:

• sole mineralne – takie jak cynk, sód, wapń, magnez, mangan, fosfor, potas, miedź itd.
• węglowodany, których zawartość wynosi średnio 1 g na 100 ml uzyskanego soku; są to głównie fruktoza i glukoza,
• aminokwasy, takie jak glutamina, asparagina, cytrulina, izoleucyna a nawet kwas asparaginowy,
• witamina C.

W celu uzyskania optymalnego składu soku, należy pozyskać go z kilku drzew jednocześnie i zmieszać go ze sobą.

Stosowanie wody brzozowej – o czym pamiętać?

Sok z brzozy najczęściej się spożywa, choć są od tego procederu pewne wyjątki. Niestety, ma on dość specyficzny smak, dlatego warto pomyśleć o zmieszaniu go z miodem lub sokiem malinowym. Najlepsze efekty przynosi zwłaszcza to drugie połączenie, gdyż sok z malin jest bogaty w witaminę C.

Wodę brzozową należy spożywać na zimno, gdyż wtedy posiada ona najwięcej substancji odżywczych. Soku nie należy łączyć z:

• używkami, takimi jak kawa lub alkohol,
• potrawami bogatymi w szpinak i szczaw,
• czekoladą,
• mięsem itd.

Sok brzozowy można pić trzy razy dziennie, najlepiej na pół godziny przed posiłkiem. Każdorazowo należy spożyć ćwiartkę zwykłej szklanki, przy czym należy pamiętać, by produkt ten nie był wzbogacany żadnymi dodatkowymi substancjami.

Sok z brzozy można stosować bezpośrednio na ciało (np. w walce z cellulitem) lub też – w formie specjalistycznej maści.

Zamiennie, produkt ten można nakładać bezpośrednio na włosy i to najlepiej już pod koniec mycia. Dzięki temu uzyskamy efekt lśniących i zdrowych włosów, których optyczna objętość znacznie wzrośnie. Sok z brzozy wspomaga produkcję kolagenu, zwiększa wchłanianie żelaza, a zawarta w niej witamina C chroni komórki włosów przed wolnymi rodnikami przyczyniającymi się do uszkodzenia struktur komórek. ⁶

Jak pozyskiwać wodę brzozową?

Oczywistym jest, że wodę brzozową należy pozyskiwać… z brzozy. Nie jest to jednak tak łatwe, jak mogłoby się wydawać i wymaga to sporej wiedzy na ten temat.

1. Wodę brzozową można pozyskiwać tylko z niektórych rodzajów drzew, to jest brzozy brodawkowatej (która jej najpopularniejszym gatunkiem brzozy) i brzozy omszonej. Z pozostałych odmian (a jest ich kilkanaście) nie można jej zbierać. Na szczęście dwa pierwsze gatunki są najpopularniejsze, gdyż rosną w większości ogólnodostępnych lasów.
2. Sok z brzozy ma postać przezroczystą lub lekko słomkową. Mówiąc prościej – jest to woda, którą tłoczą korzenie, aż do samych wierzchołków drzew. Zawiera ona mnóstwo składników odżywczych, które wykorzystywane są przez drzewo w procesie jego wzrostu i rozwoju.
3. Woda brzozowa przepływa najczęściej w pąkach, liściach i oczywiście tuż pod korą. Wykonanie niewielkiego nacięcia w korze (lub opcjonalnie odwiertu), doprowadzi do dość obfitego wypływu soku. Co ważne – do jego zebrania nie potrzeba specjalistycznych narzędzi. Wystarczy rurka, rynienka, wiertło lub nóż, a także w miarę pojemna butelka, gdyż wody może być dość dużo.

Sok brzozowy wypływa aż do momentu, w którym drzewo wypuści liście. Tym samym, należy go zbierać w marcu i w kwietniu, zanim pojawią się one na gałęziach!

Pozyskiwanie soku

Najwygodniejszym sposobem pobierania soku jest zbieranie go z odciętych gałęzi, aczkolwiek metoda ta jest mało wydajna. Lepiej naciąć pień siekierą lub wywiercić w korze otwór, gdyż w ten sposób pozyskanie wody brzozowej będzie o wiele łatwiejsze. Trzeba pamiętać, że nacięcie w korze goi się mniej więcej po 3 – 4 dniach. Nie ma więc ryzyka, że doprowadzi ono do uszkodzenia struktury drzewa.

Najefektywniejszą metodą zbierania soku, jest wywiercenie w korze otworu. W tym celu można stosować dowolny rodzaj wiertarki, choć najmniej inwazyjną pozostanie wiertarka ręczna. Wybierając tą metodę należy pamiętać, by średnica wężyka była taka sama, jak średnica wywierconego otworu. Po wierceniu, kora goi się bardzo długo!

Kiedy soku jest najwięcej?

Najwięcej soku brzozowego można pozyskać tylko w określonych okolicznościach. Osoba doświadczona w tym temacie wie, gdzie zbiory będą największe. Wybiera ona przede wszystkim miejsca, w których temperatura przez 5 ostatnich dni utrzymuje się na stałym poziomie (5 do 8 stopni Celsjusza). Na największe zbiory możemy liczyć:

• na stokach południowych, gdzie jest najwięcej światła słonecznego,
• w okolicach zabudowań, gdzie temperatura jest nieco wyższa,
• na obszarach odsłoniętych, gdzie ilość światła jest największa,
• gdy zima była stosunkowo długa i mroźna,
• w przypadku starszych drzew, w których soki płyną intensywniej.

Przeciwwskazania dotyczące stosowania soku

Pomimo, że stosowanie soku z brzozy jest wskazane ze zdrowotnego punktu widzenia, to jednak istnieją przeciwwskazania dotyczące jego spożywania. Tym samym nie powinny go stosować osoby, które:

• wykazują nadwrażliwość na wchodzące w jego skład substancje aktywne; najczęściej ma ona postać reakcji alergicznych, które mogą mieć formę zmian skórnych, wysypki a nawet intensywnego swędzenia,
• wykazują reakcje alergiczne na pyłek brzozy, którego skład jest bardzo podobny do składu soku brzozowego,
• cierpią na choroby układu moczowego, w tym niewydolność nerek i niedrożność dróg moczowych; w obu przypadkach stosowanie wody brzozowej, może doprowadzić do mechanicznego uszkodzenia struktury nerek i powiązanych z nimi narządów,
• cierpią na obrzęki, tożsame dla schorzeń serca i nerek.
  borykają się z dolegliwościami trzustki (cukrzyca), chorób naczyniowych i częste reakcji alergicznych.

Podczas stosowania wody brzozowej nie należy przekraczać dziennej zalecanej dawki – dla dorosłych do maksymalnie 3 porcji dziennie po 300 ml. Pojedyncza porcja soku zawiera około 3 mg manganu, przekroczenie dziennej dawki może powodować przekroczenie dawki tolerowanej przez organizm. Dopuszczalne dobowe spożycie tego pierwiastka wynosi 9-11 mg dla osób dorosłych oraz 2-6 mg dla dzieci.⁷

Gdzie kupić sok brzozowy?

Gdzie nabyć wodę brzozową? Najlepiej pozyskać ją samodzielnie. Nie jest to aż tak trudne, choć wymaga to spędzenia 2 -3 godzin w lesie lub… na własnej działce. Własnoręczne zbieranie soku daje nam pewność, że zebrany produkt jest najwyższej jakości. Należy przy tym pamiętać, że nie można go zbierać na terenie rezerwatów, ani też innych obszarów ochrony przyrody.

Jeśli już decydujemy się na zakup soku brzozowego w sklepie, najlepiej odwiedzić podmioty zajmujące się sprzedażą produktów BIO. Faktycznie, cena takiego wyrobu nie będzie zbyt niska, ale mamy gwarancję, że otrzymany sok będzie najwyższej jakości (i bez niepotrzebnych dodatków). Jeśli nabywamy sok stacjonarnie, warto zwrócić uwagę na sposób jego pozyskania (taka informacja powinna znaleźć się na opakowaniu). Najlepszej jakości produkt pobiera się spod kory i to w okresie tuż przed pojawieniem się liści.

Ile zapłacimy za sok brzozowy? Najbardziej opłacalny jest zakup opakowań o pojemności 3 litrów, gdyż wystarczą one na kilka dni kuracji. W przypadku „zwykłych” opakowań, cena jednego z nich waha się w okolicy 17 – 20 złotych. Z kolei opakowania zawierające produkt BIO, kosztują od 25 – 30 złotych za sztukę.

Uwaga! Nabywanie produktu po promocyjnej cenie, jest niestety bardzo ryzykowne. W zamian możemy otrzymać sok zanieczyszczony, który może wywołać szereg zjawisk niepożądanych (w tym problemy trawienne). Najlepiej kupić go w aptece lub w wyspecjalizowanych sklepach z żywnością ekologiczną.

Podsumowanie

Sok z brzozy to produkt pochodzenia naturalnego, którego właściwości są wręcz zbawienne dla naszego organizmu. Pozyskiwanie soku bezpośrednio z drzew nie jest trudne, aczkolwiek jego cena również nie jest zbyt wysoka. Czas trwania kuracji sokiem brzozowym, jest zależny od własnych preferencji i samopoczucia. Spożywanie soku zaleca się wszystkim, niezależnie od wieku!

Źródła:

1. Uses of tree saps in northern and eastern parts of Europe.[↩][↩]
2. Vitamin C and Immune Function.[↩][↩]
3. Plant polyphenols as dietary antioxidants in human health and disease.[↩]
4. Cultural aspects of the trees in selected European countries.[↩]
5. Chemical characterization and in vitro evaluation of birch sap and a complex of plant extracts for potential use in cosmetic anti-ageing products.[↩]
6. Oxidative Stress in Ageing of Hair.[↩]
7. Manganese.[↩]