Olej kokosowy – właściwości, zastosowanie

Olej kokosowy to wciąż nieodkryty składnik diety, którego – niestety – jako konsumenci wciąż nie doceniamy. Istnieje co najmniej kilka powodów dla których tak właśnie jest. Jednym z nich jest przesadna walka z tłuszczem, bez uwzględnienia faktu, że nie każdy tłuszcz w naszej diecie musi być zły. Poniższy artykuł poświęcony zostanie tematyce oleju kokosowego i jego wpływu na codzienne żywienie. Przeanalizowane zostaną w nim poszczególne rodzaje oleju a także – jego wpływ na dietę i sposób wykorzystania. Poruszona zostanie również tematyka rafinacji, która wciąż budzi sporo kontrowersji wśród konsumentów.

Czym jest olej kokosowy?

Olej kokosowy powstaje z miąższu kokosów. Powszechnie traktuje się go jako „superfood”, czyli produkt, który korzystnie wpływa na żywienie człowieka. Substancja ta składa się z kwasów tłuszczowych, minerałów i witamin. Dzięki temu – oprócz oczywistej wartości energetycznej – odgrywa ona ogromną rolę w codziennym zaopatrywaniu organizmu w składniki odżywcze. Niestety, kwestia wyboru oleju jest dosyć skomplikowana ze względu na kilka rodzajów produktów, które można znaleźć na sklepowych półkach.

Rafinowany czy nierafinowany – który wybrać?

W sklepach można znaleźć dwa podstawowe rodzaje oleju kokosowego: olej rafinowany i nierafinowany. Jednoznaczne opinie ekspertów wskazują, że jedynym słusznym rozwiązaniem jest wybór oleju nierafinowanego. Dlaczego?

Rafinowany

Rafinacja to proces, w trakcie którego wykorzystuje się skomplikowane procesy chemiczne i wysoką temperaturę. W efekcie jakość tego oleju jest o wiele niższa, niż w przypadku olejów nierafinowanych. Warto też zwrócić uwagę, że oleje rafinowane poddawane są filtracji. W jej trakcie z produktu usunięte zostaje wiele naturalnych składników odżywczych, które w normalnych warunkach odżywiłyby i wzmocniłyby organizm człowieka.

Oczywiście nie oznacza to, że kokosowy olej rafinowany nie sprawdza się w kuchni. Z powodzeniem można go wykorzystywać przede wszystkim do smażenia, gdyż wiele wchodzących w jego skład sztucznych substancji chemicznych, jest dezaktywowanych w procesie podgrzewania. Poza tym olej rafinowany charakteryzuje się bardzo wysokim punktem dymienia i nie jest rakotwórczy.

Nie należy też zapominać, że oleje rafinowane nie są względem siebie równe pod kątem swoich wartości odżywczych. Tu z pomocą przychodzi konsumentowi opakowanie, na którym powinny znajdować się informacje dotyczące przygotowania wyrobu. Jeśli olej nie został poddany np. procesowi reakcji uwodorniania tłuszczów, to jego walory odżywcze nadal pozostają dość wysokie. Mimo, że nadal mamy do czynienia z produktem rafinowanym.

Nierafinowany

Co można powiedzieć o oleju nierafinowanym? W zasadzie tylko tyle, że jest on tłoczony na zimno z miąższu kokosów. Nic więc dziwnego, że nadal zachowuje on swój oryginalny i bezpieczny dla zdrowia człowieka skład. Widać to zwłaszcza na przykładzie ceny, która w przypadku olejów rafinowanych jest zdecydowanie niższa. Wynika to z faktu, że produkcja olejów rafinowanych jest po prostu efektywniejsza ekonomicznie.

Oparcie procesu wytwórczego wyłącznie na wyciskaniu (ewentualnie sedymentacji) pozostawia mnóstwo niewykorzystanego surowca, którego koszt musi pokryć wyższa cena wyrobu. Nierafinowany, kokosowy olej to produkt o bardzo delikatnym zapachu i smaku, naturalnie odnoszącym się do aromatu kokosu. Poza tym olej ten jest niezwykle gęsty. Z kolei olej rafinowany pozbawiony jest większości aromatów, co zresztą docenia większość jego miłośników. Powód jest prosty – potrawy przyrządzane za pomocą produktu niepoddawanego rafinacji wyróżniają się specyficznym, kokosowym aromatem.

Olej kokosowy a tłuszcze – rozwiane kontrowersje

Według badaczy amerykańskich (Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne) olej kokosowy nie jest bezpieczny dla zdrowia. Tamtejsi uczeni często podkreślali, że zawiera on w swoim składzie mnóstwo tłuszczów nasyconych. Co ciekawe, z dostępnych analiz wynika, że ich zawartość (około 82 procent) równa jest zawartości w/w tłuszczów w smalcu i tłuszczu wołowym.

Oczywiście – w dużym uproszczeniu – oznacza to, że spożywanie oleju kokosowego może spowodować wzrost poziomu złego cholesterolu a w konsekwencji – zwiększać ryzyko wystąpienia nadwagi, otyłości i związanych z nimi chorób kardiologicznych.

Dlaczego zatem olej kokosowy uważany jest za zdrowy? Ponieważ opinia ta jest efektem znacznie bardziej złożonych badań, które rzuciły nowe światło na dane przedstawione przez Amerykanów. Badania te przeprowadził m.in. nasz rodzimy Instytut Żywności i Żywienia. Wynika z nich, że profil kwasów tłuszczowych w tym produkcie nie jest tak niekorzystny, jak mogłoby się to wydawać na pierwszy rzut oka.

Co prawda faktem jest wysokie stężenie tłuszczów nasyconych, ale – według Polaków – należy zwrócić uwagę również na ich strukturę. Nie jest tajemnicą, że składają się one ze związków chemicznych o zróżnicowanej strukturze. Tak zwane tłuszczowe kwasy długołańcuchowe (najbardziej niebezpieczne dla zdrowia i życia) stanowią jedynie czwartą część wszystkich tłuszczów nasyconych.

Resztę stanowią kwasy średniołańcuchowe (MCT), które wykazują zupełnie inne właściwości, niż ich niebezpieczne odpowiedniki. Według aktualnych badań, MCT nie wykazują niekorzystnego działania na zdrowie człowieka. Wręcz przeciwnie – ich rozpad jest znacznie szybszy, dzięki czemu nie odkładają się one w postaci tkanki tłuszczowej. Oczywiście przedkłada się to również na wzrost codziennej dawki energii, z której bardzo chętnie korzystają np. sportowcy.

Skład i wartości odżywcze

Żeby jeszcze lepiej zobrazować sobie, jak olej kokosowy może wpłynąć na ludzkie zdrowie, warto przytoczyć wyniki analizy jego składu w kontekście znajdujących się w nim substancji odżywczych. Zgodnie z nimi, 100 g produktu charakteryzuje się¹:

Wartości odżywcze  oleju kokosowego:	100 g	1 łyżka (14 g)
wartością energetyczną	862 kcal	116 kcal
kwasy tłuszczowe nasycone	86.5 g	11.7 g
kwasy tłuszczowe jednonienasycone	5.8 g	0.8 g
kwasy tłuszczowe wielonienasycone	1.8 g	0.2 g
kwasy tłuszczowe omega-6	1 800 mg	243 mg

Właściwości odchudzające oleju kokosowego

Olej kokosowy w kwestii odchudzania ze względu na dużą ilość kwasów nasyconych jest produktem kontrowersyjnym. Jedno z badań wykazało, że może być on zdrowszy niż masło. Pomimo, iż oba produkty zawierają kwasy nasycone, inaczej wpływają na nasz organizm oraz profil lipidowy. Niestety w badaniu tym nie wykazano jakiejkolwiek różnicy odnośnie utraty wagi.((Randomised trial of coconut oil, olive oil or butter on blood lipids and other cardiovascular risk factors in healthy men and women.))

W badaniu na myszach wykazano natomiast, że olej podawanie oleju kokosowego tłoczonego na zimno zmniejsza otyłość, poprawia tolerancję glukozy oraz redukuje otłuszczenie wątroby.((Virgin Coconut Oil Is Effective to Treat Metabolic and Inflammatory Dysfunction Induced by High Refined Carbohydrate-Containing Diet in Mice.))

Stosując olej kokosowy powinien on pełnić rolę zamiennika innych nasyconych kwasów tłuszczowych – przykładowo masła. Taki zabieg może pomóc zredukować otyłość brzuszną oraz wpłynąć na poprawę stanu zdrowia. Olej kokosowy używa się między innym jako zamiennik czystego oleju MCT w kuloodpornej kawie, która świetnie komponuje się w diecie ketogennej.

Olej kokosowy a żywienie osób chorych – co warto wiedzieć?

Interesującą kwestię stanowi wykorzystanie oleju kokosowego w żywieniu osób chorych na schorzenia pokarmowe. Kwasy MCT nie wchłaniają się bowiem tak samo jak inne rodzaje tłuszczów i nie potrzebują do tego enzymu lipazy lub żółci.

Kwasy te są wchłaniane bezpośrednio do żyły wrotnej, dzięki czemu bardzo szybko dostarczają potrzebną energię. W ten sposób – mówiąc prościej – można odżywiać człowieka niejako z ominięciem jelit, które mogą być uszkodzone np. na skutek choroby Leśniowskiego-Crohna czy naświetlań rentgenowskich.((High fat diet reduces gut bacteria, Crohn’s disease symptoms.))

Czy to oznacza, że spożywanie dużej ilości kwasów MCT zawartych w oleju kokosowym jest bezpieczne dla zdrowia? Tutaj eksperci już nie są jednomyślni. Owszem – duży naddatek energetyczny jest człowiekowi jak najbardziej potrzebny, ale nie zawsze jest on wykorzystywany w całości przez mięśnie. W efekcie i tak może dojść do odkładania tłuszczów i wzrostu masy ciała.

Dlatego stosując olej kokosowy (zwłaszcza nierafinowany), warto skupić się na dodatkowej aktywności fizycznej. Nie należy też stosować tego produktu w nadmiarze, podobnie zresztą jak każdego innego składnika diety.

Olej kokosowy – zastosowanie w żywieniu

Olej kokosowy (zwłaszcza nierafinowany) może być wykorzystywany na wiele różnych sposobów. Jego zastosowanie w codziennym odżywianiu i szeroko rozumianej kosmetyce jest ogromne. Oto najciekawsze przykłady:

1. Stosowanie oleju kokosowego korzystnie wpływa na kondycję zębów. Dotyczy to zarówno spożywania oleju znajdującego się w posiłkach (zwłaszcza na zimno), jak również pielęgnacji przygotowywanymi w domowym zaciszu pastami.
2. Olej z kokosu pomaga w regulacji pracy tarczycy. Dodanie go do sałatki ułatwia proces wytwarzania hormonów tarczycowych i zwiększa efektywność regulacji ich poziomu. Przedkłada się to oczywiście na mniejsze ryzyko związanych z tym chorób, w tym nadczynności tarczycy i choroby Basedova.
3. Produkt sprawdza się w przypadku osób, u których wcześniej usunięto pęcherzyk żółciowy. Jest on znacznie łatwiej trawiony niż np. tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, dzięki czemu zapewni on znacznie większą dawkę energii i przyspieszy regenerację organizmu.
4. Olej można dodawać do herbaty imbirowej. Takie połączenie znacznie zmniejszy intensywność nudności i zapobiegnie występowaniu wymiotów. Ponadto w ten sposób można zminimalizować skutki zatruć gastrycznych i innych lekkich schorzeń pokarmowych.
5. Łyżeczkę oleju można dodawać do świeżo wyciśniętych soków owocowych. Takie dość oryginalne połączenie nie tylko podkreśli ich smak, ale też zwiększy ilość zawartych w nich składników odżywczych, przez co ich picie będzie jeszcze bardziej korzystne dla zdrowia.
6. Na bazie oleju kokosowego można zrobić masło orzechowe (przepisy można znaleźć w Internecie). Olej ten sprawdzi się również jako dodatek do ciast, dzięki czemu będą one smakować jeszcze lepiej!
7. Olej z kokosów można stosować zamiast masła. Wystarczy posmarować niewielką jego ilością kromkę chleba i nałożyć swoje ulubione dodatki. Tak przygotowany posiłek będzie z pewnością bardziej bogaty w niezbędne składniki odżywcze, niż analogiczna kanapka z masłem.
8. Osoby stosujące witaminy w kapsułkach, powinny rozpuszczać je w łyżce oleju kokosowego. Tak przygotowana „mikstura” zapewnia jeszcze lepsze wchłanianie niezbędnych substancji odżywczych i witamin. Należy też pamiętać, że połączenie to jest po prostu bardziej zdrowe od chemicznie przygotowywanych kapsułek.
9. Olej kokosowy znacznie zwiększa odporność. Już kilka łyżek dziennie znacznie poprawi funkcjonowanie układu immunologicznego. Oczywiście nie trzeba spożywać samego oleju. Można go dodać np. do surówki lub sałatki warzywnej i owocowej.
10. Łyżkę oleju kokosowego można wymieszać z porcją nasion chia. Takie połączenie zapewni sporo energii na cały dzień i – co równie ważne – jest bardziej korzystne dla zdrowia niż dobrze wszystkim znane espresso!

Olej kokosowy w kosmetyce

Choć olej z kokosów stosuje się głównie w szeroko pojętej gastronomii, można go wykorzystywać również do pielęgnacji skóry i włosów. Oto kilka porad, które przydadzą się osobom korzystającym z dobrodziejstw tego produktu.

1. Olej można wykorzystać w walce z grzybicą stóp. Sprawdza się on również w przypadku wielu innych, podobnych schorzeń, w tym np. „stopie atlety” lub w liszaju obrączkowym. Można go też stosować w walce z ciemieniuchą.
2. Olej kokosowy odgrywa istotną rolę w procesie regeneracji tkanek. Można go stosować np. w pielęgnacji skóry (jako olejek do masażu twarzy i ciała), ale też doskonale sprawdza się on podczas mycia i pielęgnacji włosów. Dzięki temu ich struktura jest jeszcze bardziej wytrzymała a one same stają się błyszczące.
3. Olej z kokosów można stosować na oparzenia słoneczne, ukąszenia mrówek i inne infekcje o podłożu dermatologicznym. Jego właściwości sprawiają, że wszystkie powyższe zmiany znikają jeszcze szybciej a skóra staje się o wiele zdrowsza. Na marginesie, olej ten sprawdzi się również w leczeniu niewielkich opryszczki.
4. Mało kto wie, że odrobina oleju kokosowego sprawdzi się w roli dezodorantu. Wystarczy jego odrobinę rozetrzeć pod pachami, gdyż ma on właściwości oczyszczające, regenerujące i bakteriobójcze. Produkt ten może być stosowany również zamiast… pianki do golenia.

Podsumowanie

Olej z kokosów to jeden z najbardziej funkcjonalnych i wszechstronnych produktów, jakie człowiek otrzymał od Matki Natury. I choć jego największe znaczenie dostrzega się w żywieniu, to równie skutecznie można go stosować w ramach pielęgnacji ciała.

1. SELF Nutrition Data, coconut oil. [↩]